ჯონ ლენნონის ლიტერატურული მოღვაწეობა

შენიშვნა: სტატიის შინაარსიდან გამომიდინარე დაწერილია ოდნავ მსუბუქი, არაპროფესიული სტილით.


1964 წელს ჯონმა გამოსცა თავისი პირველი წიგნი სახელწოდებით In His Own Write. 1965 –ში კი A A Spaniard In the Works. ორივე წიგნი შეიცავს მოკლე მოთხრობებს, ლექსებს და ჩანახატებს. ამ წიგნებში ლენნონი ამჟღავნებს ენის ფლობის ოსტატობას – ხშირად მიმართავს ასო-ბგერებით მანიპულაციას. ტექსტის შინაარსი ზოგჯერ დაყავს სრულ აბსურდამდე და ზოგჯერ იუმორისტულ სიუჟეტად აქცევს მას. როდესაც პირველად გამოვიდა მისი წიგნი პრესამ მოულოდნელ მოვლენად აღიქვა იგი - ცოდნიათ წერა-კითხვა ბითლზებსო. მაგრამ ამით მათი ინტელექტუალური მოლოდინი არ გამართლდა უფრო სწორედ არ გაამართლა ჯონმა და სამაგიეროდ “კარგად გაუგებარი” ამბავი მიაწოდა საზოგადოებას. თუმცა ამას არ შეუშლია ხელი ინგისელი პოლიტიკოსებისთვის გაეკრიტიკებინათ ლივერპულის სასკოლო განათლების სისტემა, ლენნონის წიგნის ციტირებებით პარლამენტის ტრიბუნიდან.
ვნახოთ რას ფიქრობენ ამ წიგნის შესახებ მკითხველები. ინტერნეტ სივრცეში მრავლად არის სხვადასხვა მოსაზრებები ამ წიგნების შესახებ.
მაგალითად, ამაზონის საიტზე ამ პროდუქციის შესახებ ვინმე “myidveli” ამბობს: “როგორ ძლიერაც მიყვარს ლენნონი, ისე არ მომწონს მისი წიგნი. თუმცა მიუხედავად ამისა მასში აღმოვაჩინე გასართობი ადგილები. შეიძლება ეს იმით აიხსნება რომ ბრიტანელი არ ვარ და მაგიტომ ვერ ვიგებ მის ხუმრობებს. ბევრ ფრაზებს ვერ ვხვდები. შეიძლება ვიფიქრო, რომ მასზე გავლენა მოახდინა ნოველისტმა ლუის ქეროლმა, მაგრამ არამგონია ასე იყოს. საბოლოოდ მინდა ვთქვა რომ ლენნონი კარგად იცნობდა საკუთარ ენას და ამით მან შექმნა ახალი გამონათქვამები, რომლებიც მხოლოდ მას ესმოდა. მისი ნაწერები არის ორიგინალური, გულწფელი და უბადლო. ზოჯერ ვფიქრობ რომ იგი უფრო ძლიერი მწერალი იქნებოდა ვიდრე მუსიკოსი.”
საინტერესო მოსაზრებაა ვერაფერს იტყვი. შემდგომი კომენტარც არანაკლებად საინტერესოა. აი რას წერს ვინმე “Dada1960”: "იგი შლის დროშას ყველა ანარქისტისთვის ვისაც კი შეუძლია საკუთარი თავი დაინახოს მასში. ეს წიგნი არის დამაბრავებლად ორიგინალური. მასთან სხვა წიგნები ვერ მოვლენ. პირველ რიგში იგი სარკაზმით უყურებს ტელევიზიას, პოლიტიკოსებს, ტაბუებს. ამასთან ერთად შესანიშნავად თამაშობს სიტყვებით და ქმნის ახალ პოეტურ ფორმებს და ხერხებს.
Terisch: “სიგიჟე? დიახ! მიზმიდველი და ექსპერიმენტული წერის მანერა გამოხატავს ლიბერალიზაციის ხანას ბითლზის დროს და მას შემდეგაც. პროვოკაციული, გონებამახვილი, კადნიერი და ღია, ასე შეიძლება დავახასიათოთ ავტორი. მიუხედავად ამისა იგი დადაისტებისათვის არ გამხდარა მეინსთრიმი...”
  სანამ გადავალ ნაწარმოების ტექსტებზე მანამდე კიდევ ერთ კომენტარს შემოგთავზებთ, რომელშიც მოკლედაა მოწოდებული იუმორისტული პასაჟი ერთი პატარა ნოველის: მკითხველი ხედავს, რომ ლენნონი ამ წიგნის წერისას უკიდურესად მხიარულ განწყობაზე იყო. იქ არის სიღრმისეული მომენტებიც და არის მარტივად გასაგები ამბებიც. მაგალითისთვის “დენისთან” ("At The Denis" ) არის ძალიან მხიარული მოთხრობა. მასში აღწერილია ერთი ქალის თავგადასავალი კბილის ექიმთან, რომელსაც სასტიკად არ სურს უკანაკნელი რამოდენიმე კბილის ამოღება, მას ექიმი არწმუნებს, რომ ეს მას უფრო ახალგაზრდულ შესახედაობას მისცემს (Thirty years Younger). ამ სიტყვებს ქალი მაშინვე დაიჯერებს და ეტყვის ყველა კბილი დააძროს. მთელი საშინელება კი მაშინ იწყება, როდესაც ავტორი სიტყვებში ასოების შეცვლას იწყებს: ექიმის ნათქვამში, რომ ქალი ოცდაათი წლით გაახალგაზრდავდება ახლა ათქმევინებს რომ 30 წლის ჯუნგლებში მყოფს დაემგვანება იგი. ("Thirty years Jounger Isntead of Thirty years Younger ).
აი, დაახლოებით ასე აფასებენ უცხოელი მკითხველები ლენნონის პროზას. მე შევეცადე მეთარგმნა რამოდენიმე ნოველა, ჩანაწერი და ლექსი. საერთოდ თარგმნა რთული პროცესია, ამიტომ მაინც გირჩევთ ორიგინალში წაიკითხოთ. აგერ ლინკები ორივე წიგნის: In His Own Write და A Spaniard In the Works.

საშინელების შესახებ

მე დავიბადე 1940 წლის 9 ოქტომბერს, მაშინ როდესაც ნაცისტები ჯერ კიდევ გვიტევდნენ და ჰაერიდან . მაგრამ მათ მაინც ვერ ჩამიგდეს ხელთ. მე დავდიოდი ლიდიფოლის (Liddypol) სხვადასხვა სკოლებში. მაგრამ მაინც ვერ ვაღწევდი კოლეჯამდე და ჯერ კიდე ვერ ვაკმაყოფილებ დეიდაჩემის მოთხოვნებს. შეიძლება ვინმე თქვენგანისათვის, როგორც ყველაზე ცნობილი ჯგუფის ბითლზის წევრის და (პ, ჯ-სა და რ.-ს ) სიმღერები უფრო სასაცილო იყოს ვიდრე ეს წიგნი, მაგრამ მე ვფიქრობ, რომ ეს პატარა ნაწერი არის ყველაზე მაგარი რამე, საერთოდ რაც კი წამიკითხავს...
ღმერთი შეგეწიოთ და გამრავლოთ.

კარგი ძაღლი ნიგელი

ვაუ, ვაუ, მოდის ძაღლი, მხიარული,
პატარა და თმიანი მეგობარი
ვაუ, ვაუ, ლამპიონის შუქის ფონზე
ყეფავს ქუჩის მოსახვევში
კარგი ძაღლი! კარგი ძაღლი,
მოკუნტრუშე მხიარული კუდის ქნევით,
ჭკვიან ნიგელს, იხტუნავე და გაერთე
სამ საათზე გიწევს ძილი.

პ.ს რითმს ნუ მომთხოვთ აქ თუ შეიძლება, მემგონი აზრი გასაგებია.

მოწყენილი მაიკლი

ამ დილით არანაირი მიზეზი არ არსებობდა იმისათვის, რომ მაიკლი მოწყენილი ყოფილიყო. (პატარა მზაკვრობა): ყველასგან დაფასებული ადამიანი იყო, იგი ყველას მოსწონდა, არაფერი აკლდა მას ცხოვრებაში. მისი ცოლი ბერნი მორჩილი ქალი იყო და მან ისე როგორც ყოველთვის, ახლაც მოამზდა ლანჩი. მაგრამ იგი მაინც მოწყენილი იყო. უცნაურია, ეს რადგან მას ყველაფერი ქონდა ცოლიდან დაწყებული ფეხსაცმლით დამთავრებული. ოთხ საათზე როდესაც ცეცხლი მკრთალად ენთო, პოლიციელი შევიდა მის სახლში (Poleaseman had clubbed In to parse)და უდქვა: ‘დღემშვიდობისა მაიკლ,’ მაგრამ მაიკლს ხმა არ ამოუღია საერთოდ, და ეს იმიტომ რომ მაიკლს არ ქონდა ენა, ის მუნჯი იყო...

მოულოდნელი საჩუქარი პატარა ბობბისთვის

დღეს იყო პატარა ბობბის დაბადების დღე და მან მიიღო საჩუქრები. მას მარჯვენა ხელის მტევანი არ ჰქონდა (ომის გამო) და ამიტომ მისთვის ყველაზე მთავარი საჩუქრებს შორის კაუჭი იყო! მთელი მისი ცხოვრება ბობბის უნდოდა ქონოდა თავისი კაუჭი. და ახლა მის 39-ე დაბადების დღეს მისმა ნათესავებმა აჩუქეს იგი. ერთი პრობლემა ის გახლდათ, რომ კაუჭი მარცხენა ხელისთვის იყო. სინამდვილეში მარჯვენა ხელი რომ არ აქვს ბობბის ყველაზე ჭკუაზე გადამცდარმაც კი იცოდა. მაგრამ პრობლემა ამით არ დამთავრებულა: მიუხედავად ამისა იგი არ დაღონებულა ამ შეცდომის გამო. მან თავისი მარცხენა მოიჭრა და როგორც ხელთათმანი მოირგო იგი. სამომავლოდ ის ალბათ მარჯვენა კაუჭსაც მიიღებს, ვინ იცის?

ზრდილი, ზრდილი კლაივი

კლაივ ბაროუსთვის იდგა ჩვეულებრივი დღე. ყველაფერი ჩვეულებრივად იყო, არაფრით გამორჩეული და უცნაური. როჯერისთვის ეს დღე კი იყო გამორჩეული ყველა სხვა დღეებს შორის. როჯერი დღეს ქორწინდებოდა. როგორც კი ჩაიცვა ამ დილით მან გაიფიქრა მოსალოდნელ ზეიმზე. კლაივმა კი არაფერი თქვა. როჯერისთვის ყველაფერი განსხვავებულად იყო. დედამისის თქმით ამ დღეს მას უნდა ჩაეცვა საუკეთესო კოსტუმი, გაეკეთებინა გრიმი ათრთოლებული ხელებით, ჩაეცვა ახალი ფეხსაცმელი და მოერთო თავისი მანქანა. რომ იქნებოდნენ... ერთად... სანამ მოკვდებიან... მან იცოდა ყველაფერი ეს ზეპირად. კლაივ ბაროუ კი გულმავიწყი იყო. როჯერს შეეძლო წარმოედგინა ანა ყვაველებით მორთულ საქორწინო მსვლელობაში, თავის თავი კი გახარებული და ბედნიერი სახით მიმავალი ტაძრის ეზოში. კუჭში კარაქისმინდვრები ქონდა როჯერს, როდესაც მან შეიკრა ყლინჯი და გაისწორა თმები. ‘მე ვიმედოვნებ რომ სწორედ ვაკეთებ.’ თქვა როჯერმა და სარკეში ყურებისას დაფიქრდა: ‘ვარ კი მისი შესაფერი?’ როჯერს შეეძლო ამაზე არ ენერვიულა, რადგან ის მართლაც იყო მისი შესაფერი. ‘იქნება ჩემს გარშემო ბევრი ყვავილები?’ თქვა ანამ იწმენდდა რა ცალ ფეხს. ‘ან იქნებ გამოვაჩინო სხვების დასანახად?’ ეკითხებოდა თავის თმებშემეწყრილ დედას. ‘განა აქვს მაგას მნიშვნელობა?’ იმეორებდა დედა თავის ნათქვამს და ბეჭდის წმენდას აგრძელებდა. ‘ის მაინც არ შეხედავს შენს სფოუქს.(?)’ ანამ ისეთი სახით გაიღიმა, თითქოს მანამდე არასოდეს ღირსებია გაცინებაო. შემდეგ საბედნიეროდ, ანას მამა დაბრუნდა შინ ზღვიდან და გააუქმა ქორწილი.

მარტოდ-მარტო

მე დავჯექი მარტო ხის ქვეშ
რიდით - პატარა და სქელი.
ქალი მიმღერს ზომით მცირე
თუმცა, მე მის ნახვას ველი.

ვიყურები ზემოთ, ცაში
ძებნად ხმების საოცარის.
უცნაურად, უცნაური
ნეტა მდებარეობს რაში?

‘ახმოვანდი, თავს რად მიბნევ’,
ავუხირდი და გავყვირი.
‘იმალები ხესთან მანდვე’
მაგრამ ქალი არსად არი.

მისმა ხმამ მე მიმაძინა,
დიდი ხნით ან საათობით,
ნელა, ტკბილად გამეღვიძა,
თითქოს ძილშიც ვბაასობდით.

უცებ პატარა ტოტზე ხის
თითქოს ვხედავ მე ლამაზ ხედს.-
რომ ტოტზე ერთი გოჭი ზის.
და მე მას ვამგვანებდი გედს.

მეგონა რომ შენ – ის ქალი..?
ჩამეცინა –ალბათ მართლა...
უცებ ჩემდა გასკვირვად
ადგა ქალი და გაფრინდა.

აი ეს არის რისი თარგმნაც შევძელი. ისე ინეტში ძებნის დროს აღმოვაჩინე ბევრი რუსული თარგმანები ამ წიგნების. კი ამბობენ რუსები “ზუბრიაჩკები” არიანო ბიტლზის ამბავში, მაგრამ ბევრი მასალები კი აქვთ დაგროვილი, ჩვენ კიდე რავი. ჩვენ მარტო გვევასება ბიტლზი და მორჩა. იმის იქით აღარ მივდივართ. სინამდვილეში ამ ნაწარმოებების თუ ნაწერების უკან არც ლივერპულის განათლების სისტემის წარმატება-ნაკლუვანებები დგას და არც ლუის ქერროლის ან სხვა რომელიმე მწერლის გავლენა. ბევრმა არ იცის რომ ჯონ ლენნონს სასკოლო ასაკში ფსიქიკური დაავადება - დისლექსია სჭირდა. იგი გენეტიკურად გადმოეცა მას ოჯახიდან. დისლექსიით დაავადებულ ადამიანებს პრობლემები აქვთ მართლწერასთან. ჯონი სწორედ ვერ წერდა ასოებს, უფრო სწორედ ასოებს უნებლიედ ანაცვლებდა სიტყვებში, ამიტომაც ვერ გადადიოდა კლასიდან კლასში დროულად. დიდი ხნის მერე თავის ლექსებში და ნოველებში შესანიშნავად გამოიყენა ჯონმა ეს “დაავადება” და მას კალამბურ--იუმორისტული მნიშვნელობა მისცა. როგორც ჩანს ჯონი ბავშვობიდანვე მუშაობდა თავის თავზე ეს დაავადება რომ დაეძლია. უკვე ზრდასრულს კი თავისუფლად შეეძლო ემართა სიტყვები და ენის სემანტიკურ სიღრმეებში ჩაფლულიყო ისე, როგორც ამას მუსიკაში შვებოდა.

Koms der Revolution

რევოლუცია მოდის

თქვენ ყველა მიცნობთ, მე ზოგჯერ საკუთარ თავს ვიწვევ სიტყვების ბრძოლაში ეს კი გავს იმას რომ მე ვჭამო კასპიის ზღვის დელიკატესი. ძალიან ხშირად მე ვაგებ, მაგრამ ეს სოციალიზმია. (თქვენ მიცნობთ მე). მე ვფიქრობ, რომ ბევრ თქვენგანს არ ექნება ამ ძვირფას დელიკატესზე უარის თქმის შანსი., დამიჯერეთ ჩემო ფანებო, თქვენ ეს დღე არ დაგიდგებათ, სანამ ყველა ამ ბომბების შექმნას არ მოვრჩებით.
ხვალამდე მეგობრებო, როდესაც (თქვენ ყველა მიცნობთ) დავბრუნდები იმავე სურათით, მაგრამ განსხვავებული ციტატებით.
კარგად იყავით (მე ასე ვხედავ მომავალს).

...და ასე სრულდება ჯონ ლენნონის ეს წიგნი:

“THE END
--
Linda forever,
Aya.
"Quand on veut un mouton, c'est preuve qu'on existe."