Wednesday, March 24, 2010

ისლამი და დემოკრატია


     ისლამი არის ქრისტიანობის შემდგომი უძველესი რელიგია. იგი წარმოიშვა აღმოსავლეთის ქვეყნებში და დაიკავა დომინანტური როლი რეგიონში. ჩვენი განსახილველი თემა არის ისლამისა და მოდერნულ-დემოკრატიული სამყაროს დამოკიდებულების განხილვა შეფასება. ორივე სამყარო როგორც აღმოსავლეთის ისე დასავლეთის გარკვეული ისტორიული კანონზმომიერების შედეგია. ერთგან თუ რელიგია თამაშობდა გადამწყვეტ როლს, მეორეგან წამყვან იდეოლოგიად ლიბერალიზმი და სამოქალაქო ფაქტორი იყო. სწორედ ეს ისტორიული კანონზომიერებანი და სხვა მრავალი მასში შემავალი ფაქტორები განაპირობებს მსოფლიოს მრავალფეროვნებას. ჩვენი განხილვის მიზანია ამ ურთიერთდამოკიდებულების განხივლა, რაც ამ ორ მხარეს არსებობს. ვფიქრობ, რომ საკითხის უკეთ წარმოჩენისათვის არ უნდა ვიხელმძღვანელოთ პირადი წარმოდგენებით ან ერთი ან მეორე მხარის უპირატესობის მინიჭებით, არამედ უნდა შევაფასოთ ისინი ობიექტურად როგორიც არიან ისინი დღევანდელ დღეს.
აღმოსავლეთის ისლამისტური ქვეყნებისათვის ტიპიური მახასაიათებელია ავტორიტარული მმართველობა, გაძლიერებული ცენტრალური ხელისუფლება, რომელიც ძირითადად ერთ პიროვნებაზეა აწყობილი. თუმცაღა მეორესმხრივ არიან ადამიანები რომლებიც ცხოვრობენ ამ ტიპის ქვეყნებში და მათაც გააჩნიათ საკუთარი უფლებები. თუ სასწორის ერთ პინაზე არის ერთპიროვნული მმართველის ძალაუფლება, მეორე მხარეს კი ადამიანის უფლებები. დემოკრატიული თვალსაზრისით იდეალურ მდგომარეობად შეგვძილია მივიჩნიოთ ამ ორი სასწორის პინის თანაბარი მდგომარეობა ანუ როდესაც ძალთა ბალანსი დაცულია. ასეთი მდგომარეობა დამახასიათებელია დასავლურ ევროპული ქვეყნებისათვის, ხოლო ისლამისტურ ქვეყნებში სიტუაცია რადიკალურად განსხვავდება. აქ ხახელმწიფოებრივ ძალაუფლება გაზრდილია მოსახლეობის უფლებათა ხარჯზე, რაც ბუნებრივად განპირობებულია ისტორიული განვითარების კანონზომიერებით. თუმცა დროის მსვლელობასთან ერთად იცვლება მდგომარეობაც. ახლა განვიხილოთ უშუალოდ ამ საკითხთან დაკავშირებული სტატია – “ავტორიტარიზმი
და ადამიანის უფლებები” (ქვესათაურით “Взаимодействие традиции запада и востока”.

80-იანი, 90-იანი წლების დასასრულს აშკარად გამოჩნდა აღმოსავლეთის ქვეყნების საზოგადოების და სახელმწიფოებრიობის გადახრა კრიზისული ვითარებისკენ, რაც გამოწვეულია იმ სხვაობით რაც არსებობს დასავლეთსა და აღმოსავლეთს შორის პოლიტიკური, ეკონომიკურ და სოციალური თვალსაზრისით. გლობალურ კონტექსტში თუ განვიხილავთ აღმოსავლეთის ქვეყნებს ცივილიზაციის დემოკრატიული განვითარების დონით ძლიერ ჩამორჩებიან დასავლურ სამყაროს, ვინაიდან ისინი არ იყენებენ ფუნდამენტურ დემოკრატიულ ღირებულებებს ისეთი როგორიცაა ადამიანის უფლებები. აქედან გამომიდინარე ისინი წარმოადგენენ უმწვავეს პრობლემას მსოფლიო პოლიტიკისათვის.
მთავარი წყალგამყოფი დასავლეთსა და აღმოსავლეთს შორის მაინც გადის კულტურაზე და არა პოლიტიკურ წეს-წყობილებაზე ან ეკონომიკურ მდგომარეობაზე. უმნიშვნელოვანესია კულტურული იდენტობის საკითხი. აღმოსავლთის ისლამისტურ ქვეყნების (მათ შორის ეგვიპტეც) კულტურული განმსაზრვრელი რელიგიაა, ვინაიდან ისლამის მიმდევარ ერებს გააჩნიათ მკვეთრი თეისტურ - თეოკრატიული საზოგადოებრივი წყობილება. ე.წ. “მეორე” და “მესამე” სამყაროების დამახაისათებელი ფაქტორებია არაფორმირებული და მოუწესრიგებელი სამოქალაქო საზოგადოება, დემოკრატიული ინსტიტუტების არ არსებობა. და ამავდროულად თან ერთვის დასავლეთის წნეხი, რაც გამოიხატებოდა დემოკრატიული იდეოლოგიის პროპაგანდით. ისლამისტური ქვეყნებში მიმდინარე პროცესს ორის მხრივ განვიხილავდით: სახელმწიფოებრივი და სოციალური.
განვიხილოთ ისლამისტური სახელმწიფოების მოქმედება შიდა საკითხებში. ბუნებრივია, ისინი გამოხატავენ იმ ტრადიციულ სოც-კულტურულ ღირებულებებს რას იყო მოსახლეობაში დამკვიდრებული. ამიტომ ეს ქვეყნები იყვნენ ხშირი დამრღვევები ადამიანის უფლებების დაცვის კუთხით. ამ ტიპის ქვეყნებისათვის და მოსახლეობისათვის მიუღებელია ის საერთაშორისო დეკლარაციები რაც ადამიანთა ულებების დაცვას და მის სტანდარტულ მოთხოვნებს ეხება. ეს სტანდარტული ნორმებია, როგორც დაბადებიდან მინიჭებული უფლებები თავისუფალი არჩევანი და თანასწორუფლებიანობა. თუმცაღა ყოველი ხელისუფლება ისლამის ქვეყნებში პროგრესული მსოფლმხედველობრივი პოლიტიკური პროგრამით გამოდის, რომელიც აისახება კონსტიტუციაში და უახლოვდება დასავლურ სტანდარტებს, მაგრამ ამას შედმგომ აღარ ახორციელებს. ჩვენ რომ შეევადაროთ აღმოსავლეთის ქვეყნების სოციალური პრაქტიკა დასავლეთთან დიდ სხვაობას დავინახავთ. ეს გამოწვეულია საზოგადოებრივი ცხოვრების ტრადიციებით. ზოგადად რომ ვთქვათ სახლმწიფოებრიობა, რომელიც ქადაგებს დასავლურ პროგრესულ დემოკრატიას იძულებულია დათმოს საკუთარი პოზიცია და მხარი აუაბას საზოგადოების ტრადიციულ ღირებულებებს. იმდენად რამდენადაც ეს საჭიროა საკუთარი ძალაუფლების ლეგიტიმაციისათვის.
უნდა ითქვას, რომ ისლამისტურ ქვეყნებში თავად სამოქალაქო საზოგადოება დემოკრატიული განვითარებით დაბალ საფეხურზე იმყოფება. თვალსაჩინოებისათვის რომ შევადაროთ, ადამიანის უფლებების დაცვის გარანტი დასავლურ საზოგადოებაში საზოგადოებაა, ხოლო აღმოსავლურ ქვეყნებში კი მხოლოდ სახელმწიფო, რადგან ისლამისტურ საზოგადოებებში უფლებათა დაცვის ინსტიტური პრაქტიკულად არ არსებობს. ამიტომ სახელმწიფო ვალდებულია უზრუნველყოს თავისუფლების და სხვა უფლებების დამცავი მექანიზმების დანერგვა საზოგადოებრივ ცხოვრებაში. თუმცა აქ სხვა პრობლემას ვაწყდებით თავად ხელისუფლების სახით. რადგან საზოგადოებაში არსებობს მოთხოვნა ავტორიტარი მმართველისა, ხელისუფლებაც რეალურად მიდრეკილია საკუთარი ძალაუფლების ცენტრალიზიაცია გაძლიერებაზე. ამიტომ ჯერ უნდა მოხდეს თავად ხელისუფლების მიერ დემოკრატიული ფასეულობების გათავისება და ამის შემდგომ შეიძლება თავად სამოქალაქო საზოგადოების გაკეთილშობილების და გარდაქმნის დაწყება. მხოლოდ მერე შეიძლება ვისაუბროთ სახელმწიფოებრიობის არსებობაზე. რადგანაც ისინი არიან ცალ-ცალკე არამედ ერთიან ურთიერთდამოკიდებულ სისტემებს წარმოადგენენ - სახელმწიფო და სამოქალაქო საზოგადოება.
• რეფორმაცია სოციალური სტრქუტურების!
ისლამისტურ ქვეყნებში დემოკრატიული და ფუნდამენტური უფლებები იგნორირებულია როგორც პოლიტიკურ ცხოვრებაში ასევე საზოგადოებაშიც, ამიტომ პირველ რიგში ასეთ სიტუაციაში მმართველობას მართებს მოახდინოს რეფორმირება სოციალური წყობისა და დაამყაროს მასზე მკაცრი კონტროლი. მას ეკისრება ერთგვარი სოციალური ინჟინერის როლი. XX საუკუნის მეორე ნახევარი ამ თვალსაზრისით შეგვიძლია შევაფასოთ როგორც დიდი გამარჯვებებისა ასევე დიდი წინააღმდეგობების სახით. საზოგადოებრივი ტრადიციებისა და დემოკრატიული ღირებულებების დაახლოებას დიდად შეუშალა ხელი სამხედრო ღონისძიებებმა, რევოლუციებმა და 30-იანი წლებიდან მოყოლებული 50-იან წლბეამდე ატომიზაციის პროცესმა. საინტერესოა აღინიშნოს ისიც რომ ავტორიტარული რეჟიმის მიერ არასდროს მომხდაარა დემოკრატიული ღირებულებების საზოგადოების თავსმოხვევა ძალისმიერი მეთოდით. არამედ ხდებოდა პირიქით - ავტორიტარული მმართველები ყოველთვის არღვევდნენ ადამიანთა ფუნდამენტურ უფლებებს. ისტორია გვიჩვენებს რომ ისლამისტური ქვეყნების პოლიტიკა არათავსებადია დასავლურ დემოკრატიასთან და იგი მუდმივ კონფლიქტში იქნება სანამ ერთმანეთის გვერდი - გვერდ იარსებებენ ისინი. როგორც ვთქვით ისლამისტურ ქვეყნების უმთავრესი მახასიათებელია სოციალურ წყობაში გამოიხატება სხვანაირად სოციალური სტრუქტურებიც შეგვიძლია ვუწოდოთ ისლამისტური სოციალური ქსელი ყოველთვის ძლიერია და მტკიცე. ამიტომ მცდელობებბი ხელისუფლებისა მიიღოს დემოკრატიული და ჰუმანური კანონები ადამიანებისათვის უმეტეს წილად მხოლოდ ფორმალურად ფიქსაციაა და ეს იმით აიხსნება, რომ მათ არ გააჩნიათ საკმარისი რესურსები იმისა, რომ შეძლონ დანერგვა მათი ყოფიერებაში. უმთავრეს წინააღმდეგობას სოციალური ცხოვრებისაგან სახელმწიფო აწყდება ადგილობრივ გაერთიანებებში, რომელსაც ყავს საკუთარი ლიდერი. ეს ლიდერი არის და დიდ ოჯახისა და ფართო გავლენის მქონე. იგი უდგას სასოფლო-სამეურნეო კოლექტივს. ეს სოციალური მოვლენა ცილდება სამეწარმეო მნიშვნელობას და იძენს სოციალურ წესრიგის და იერარქიულობის გარანტს. ითავსებს სახელმწიფოს ფიუნქციებსაც. დასავლეთის ევროპელ ქვეყნებში კი პირიქითაა. იქ უმეტეს წილად სახელმწიფო იღებს პირდაპირ მოვალეობად და ასრულებს ყველა იმ ფუნქციას რაც საჭიროა საზოგადოებისათვის.

  როგორც ვთქვით, ისლამისტურ ქვეყნების უმთავრესი მახასიათებელი სოციალურ წყობის სახიტ გამოხატება. იგი არის სტრუქტუირებული მკაცრი იერარქიულობის სიმყარით. იგი ყოველთვის ძლიერია და მყარი ამიტომ მცდელობები ხელისუფლებისა მიიღოს დემოკრატიული და ჰუმანური კანონები უმეტე წილად ფორმალობა ხდება. ეს აიხსნება იმით რომ არ გააჩნიათ საკმარისი რესურსები. უმთავრეს წინააღმდეგობას ცხოვრებისაგან სახელმწიფო აწყდება ადგილობრივ გაერთიანებებში, რომელთაც გაჩნიათსაკუთარი ლიდერი, ბელადი. ეს ლიდერი არის დიდი და შეძლებული ოჯახისკაცი. გააჩნია სასოფლო-სამეწარმეო კოლექტიური მართველობა. ეს სოციალური მოვლენა გაცილებით სხვა მნიშვნელობას იძენს და სოციალური იერარქიის გარანტად გვვლინება. იგი ითავსებს სახელწმიფოებრივ ფუნქციებსაც. სწორედ ეს განასხვავებს დასავლური-ვეროპული ქვეყნებისაგან, სადაც თავად სახელმწიფო იღებს პირდაპირ მოვალეობად შეასრულოს ყველა ის ფუქნცია რაც საჭიროა ქვეყნის და ადამიანების ნორმალური ცხოვრებისათვის. იქნება ეს ადამიანის უფლებები, სამართალწარმოება, პენსიონერთა უზრუნველყოფა და სხვა. აზიელი ადამიანი ამ ყველაფერს დიდ ყურადღებას არ აქცევს და ხშირ შემთხვევაში უმნიშვნელოც კი. მისთვის წამყვანი სოციალური მმართველის როლი ტრადიცული, სამეურნეო ცხოვრებაა, რომელიც ჩაკეტილია თავის ვიწრო კავშირებში. ეს ჩაკეტილობა ერთიანდება ეთნოლინგვისტურ, კონფესიური ჭრილით. სწორედ ეს ადგილობრივი მმართველი ელიტა და მისი ბელადი ხდებოდა საზოგადოების წესრიგის და მშვიდობის გარანტი. მათი პოლიტიკური არსებობა გამრთლებული იყო უწესრიგობისა და ქაოსის არიდების მიზნით. თუმცა თუ გადავხედავთ ისტორიულ გამოცდილებას სწორედ ეს პოლიტიკური ინსტიტუტი გახდა შფოთისა და ომიანობის მიზეზი, ვინაიდან ს პოლიტიკური ისტებლიშმენტი განუსაზღვრელი უფლებებით სარგებლობდა, საკუთარ ძალაუფლებას ზრდიდა უმრავლესობის უფლებების ხარჯზე და ზუსტადაც ეს იყო მიზეზი მუდმივი რევოლუციებისა, რომელიც რეგულარულ ხასიათს იღებდა. სინამდვილეში მიზეზი მაინც ისლამისტურ საზოგადოების თვისობრიობით თუ აიხსნება. სწორედ ეს ტვისება განასხვავებს მათ დასავლური ტიპის სამოქალაქო საზოგადოებისაგან, სადაც სამოქალაქო საზოაგდოების შეგნების ჩამოყალიბების პროცესი ყოველთვის წინ უსწრებდა სახელმწიფოს შექმნას. მოსახლეობამ თავად გადაწყვიტა სახელწმიფოს ძალაუფლების უმთავრესი ფუნქცია- ადამიანის ფუნდამენტური უფლებების დაცვა და მშვიდობიანი თანაცხოვრება. ამიტომ საზოგადოებრივი წყობილება აზიის ისლამიტური მოსახლეობისა თავის ჩარჩოებში აქცევს ხელისუფლებას თავის ჩარჩოებში და არ აძლევს მას თავისუფალი რეფორმატორული ამევრების განხორციელებას. რამდენადაც ჰუმანისტი მმართველთა წრეც არ უნდა მოვიდეს ხელისუფლებაში იგი ვერ შეცვლის ქვეყნის მდგომარეობას თუ ჯერ თავად საზოგადოებრივი წყობილება არ შეიცვალა. საზოგადოების პოლიტიკური ჩამორცენილობის ორი ნიშანი შეიძლება გამოვკვეთოთ – პირველი ის რომ მოქალაქე მიმართულია საკუთარი შიდა კოლექტიურ კავშირისკენ, სადაც იგი ვერასოდეს შესძლებს საკუთარი უფლებების დაცვას და მეორე ცივილიზირებულ პოლიტიკურ ოპონენტთა პარალელურად, შესაძლოა ხელისუფლებისათვის ბრძოლა ტრადიციულ-ექსტრემისტულლმა დაჯგუფებებმა ჩაიგდოს ძალაუფლება (სხვათა უფლებების ხარჯზე). მსგავსი ნიშნები მართლაც მახასიათებელია რიგი არაბული ქვეყნებისა და სამხრეთ აზიისათვის.
         გლობალური მასშტაბით აღმოსავლეთი უმნიშვნელოვანეს და უმწვავეს პრობლემას წარმოადგენს ცივილიზებული მსოფლიოსათვის. ამის გადასაჭრელად მიმდინარეობს ადამიანთა ფუნდამენტური უფლებები ექსპანსია აღმოსავლეთის ისლამისტურ ქვეყნებში. სამოქალაქო თვითშეგნება და დემოკრატია, როგორც იდეოლოგიური ინსტრუმენტი არის საშუალება, რომელითაც უნდა განხორციელდეს მიზანი - ადამიანი და მისი უფლებების უზრუნველყოფა. როგორც ანალიზმა გვიჩვენა, რომ ჰუმანიზაცია უნდა მოხდეს არამხოლოდ სახელმწიფოსი არამედ თავად საზოგადოებისა. როდესაც ეს გახდა მსოფიოლისთვის ცნობილი დაიწყო ფიქრი ამ მიზნის მიღწევის საშუალებებზე. ამით დაიწყო მსოფლიო საზოგადოების დაახლოება ნაციონალურ ინტელიგენციასთან, რომელიც არ ამართლებდა ხელისუფლებაში მოსვლას რევოლუციის გზით, არამედ პირიქით ცდილობდა საზოგადოების ჰუმანიზაციას.
აქ დავასრულოთ სტატიის განხილვა. აქვე ჩავურთავდი მომენტსაც რომ დასავლეთის მიდგომა აღმოსავლეთის ისლამისტურ ქვეყნებთან რეალურად შეივცალა. იგი გახდა უფრო ჰუმანური და ლიბელარული ვიდრე იგი იყო თუნდაც XXI საუკუნეში. ბუშის აგრესიული სამხედრო პოლიტიკის შემდგომ ბევრი რამ გადაფასდა საგარეო პოლიტიკის კუთხით. ამერიაკამ ბარაკ ობამას ხელისუფლებაში მოსვლის შემდგომ გამოაცხადა საგარეო პოლიტიკის “გადატვრთვის” პოლიტიკა, რომელიც ბუნებრივია ეხება აღმოსავლრ-ისლამისტურ ქვეყნებსაც.
ისლამისტურ ქვეყნებს, როგორც აღვნიშნეთ მკვეთრად ახასიათებთ ჩაკეტილი სოციალური წრე - ტრადიციული სამეურნეო საქმიანობა. მას შემდეგ რაც გლობალიზაციის პროცესები გააქტიურდა და გავრცელდა მტელს მსოფლიოში ბუნებრივია, აღმოსავლეთსაც შეეხო. ამან მოიტანა სერიოზული ცვლილებები ადამიანთა ცხოვრების წესისი მხრივ. კაცობრიობა გადავიდა სამეურეო საქმიანობიდან ბიზნესწარმოებაზე და საფინანსო აქტივობაზე. შედეგად უბანიზაციის მაჩვენებლებიც იზრდება. აქვე მოვიყვან სტატისტიკას, რომელიც გამოქვეყნდა სამეცნიერო პოპულარულ ჟურნალ “Азия и Африка сегодня” – ს 1996 წლის 12 ნომერში. მოცემულია აღმოსავლეთ ქვეყნების 1996, და 2030 წლის სავარაუდო მოანაცმები. კომენტარი დაურთო ისტორიკოს-პროფესორ ო. ოსკოლკვამ. ურბანიზაცია – არსებითი ელემენტია სოც-ეკონომიკური განვითარების პროცესში ისეთი ქვეყნებისათვის როგორებიცაა აღმოსავლეთის ქვეყნები. იგი ძლიერ არი დაკავშირებული სასოფლო მოსახლეობის მიერ გადასვლა ტრადიციული ეკონომიკური საქმიანობიდან თანამედროვე მწარმოებლობაზე. იგი დაკავშირებულია ახალი ცხოვრების წესთან, განათლების მიღებასთან და სხვა მნიშვნელოვან სოციალურ ცვლილებებთან. ამასთან ერთად იგი აჩენს ცხოვრების უარყოფით მხარეებსაც. მაგალითად, ქალაქები ხშირად ვერ აკმაყოფილებენ ჩამოსულ მოსახლეობას საცხოებელი ფართით, ინფრასტრუქტურის სიმცირით, სატრანსპორტო საშუალებებით, უმუშევრობის პრობლემით.
         ხოლო რაც შეეხება სტატისტიკურ პროგნოზებს 2030 წლისათვის იგი შემდგნაირად გამოიყურება.როგორც მოსალოდნელია, სასოფლო მოსახლეობა მთელს დედამიწაზე 4%-ით გაიზრდება, ხოლო აზიაში შემცირდება 1,7%-ით. ეს ეხება ირანს, თურქეთს საქართველოს და სხვა ქვეყნებს. ეს კი აიხსნება შობადობის შემცირებით. 2030 წლისთვის აზიაში ქალაქის მოსახლეობა 1996 წლის მონაცემებთანშედარებით 20%-ით და გახდება 54,3%. ხოლო მთლიან მსოფლიოში ქალაქის მოსახლეობა მიაღწევს მთლიანი დედამიწის მოსახლეობის 61,%-ს.
დემოკრატიის ვტალსაზრისით მნიშვნელოვანია თუ ამდენად არის განვითარებული ურბანიზაციის დონე. ამ პროცესის განსაზღვრის ფუნქცია არის არა ქალაქის მოსახლეობის მაჩვენებლის დაფიქსირება არამედ უფრო მნიშვნელოვანი რამ – ცხოვრების წესი. ამიტომ რეალური ურბანიზაციის მაჩვენებელი უნდა იყოს არა მოჩვენებითი არამედ რეალურად რამდენია დამიანი მისდევს ქალაქური ცხოვრების წესს.
თუმცა ნიშანდობლივია ისიც რომ სამოქალაქო აქტივობაზე ისლამისტურ რეგიონის მოსახლეობაში აისახება სამოქალაქო საზოგადოების ფორმების პროცესს.
ეს რაც შეეხებოდა საკითხის სოციალურ ეკონომიკურ ზოგად ტენდენციებს. ახლა განვიხილოთ. კონკრეტული შემთხვევა ისლამისტური სამყაროს ერთ-ერთი რეგიონის ისტორიული განვითითარება. თუ როგორ მოხდა კონფლიქტური და ექსტრემისტული მოძრაობის შეჩერება. საკითხის წყაროდ ვიყენებ “Азия и Африка сегодня” – ს 1996 წლის 12 ნომერს. ი. ივანოვის სტატიის მიხედვით.
        “ალაჰის არმია” 1978 წელს ახდენს ტავდასხმას პოლიციაზე ქალაქ ბათუ-ფასაში და მეორეს მხრივ მიმდინარეობს ისლამის მოძღვრების პროპაგანდა. ისლამის ჩაცმის სტილის დამკვიდრეაბ და ა.შ. მალაიზიის თითქმის ნახევარ (49%) შეადგენდა მუსულმანებს, დანარჩენი კი ბუდისტებს (32%) და ინდუსებს (8%). სახელმწიფო რელიგიად მაჰმადიანობა იყო მიღებული. მალაიზიის ერთიანი მოსახლეობა 18 მილიონს უტოლდებოდა.         სახლემწიფო იყო ფედერაციული და მასში მომუშავე ადამიანები გარკვეული კვოტებთ იყვნენ განსაზღვრული. მალაიზიელები საქმიანობდნენ სახლმწიფო მოხელეებად პოლიტიკაში, ხოლო ინდოლები და ჩინელები კი ეკონომიკურ საქმიანობაში იყვნენ ჩაბული. 70-იანი წლების კონფლიქტის მიზეზი სწორედ სოციალურ-ეკონომიკური ფაქტორი გახდა ძირითადად. ამის პირველი გამოხატულება იყო 1969 წლის შეტაკება სადაც დაიღუპნენ ასობით მალაიზიელები და ჩინელები. პირველ რიგში მალაიზიელთა დიდი ნაწილი უკმაყოფილო იყო ეკონომიკური განვითარების დაბალი დონით. ხოლო მეორეს მხრივ ძლიერ გაღიზიანებას ჩინელებში იწვევდა შეზუდვები პოლტიკისა და კულტურაში.
          1971 წელს მოხდა ამ იტუაციის დარეგულირების მიზნით ახალი ეკონომიკური პოლიტიკის შემუშავება. მისი მთავარი მიზანი იყო არ დაეშვა 1969 წლის კონფლიქტი რეგიონში, “სიღარიბის ლიკვიდაცია” და მალაიზიელთა საზოგადოებას ეკონომიკური რეაბილიტაცია მოეხდინა. შედეგად 1990 წელს მათ მიიღეს მთლიანი საბაზრო კაპიტალის 30%-მდე გაზრდა, ჩინეთ, ინდოეთის და სხვა ადგილობრივი კაპიტალის 40% მდე გაზრდა. ე.ი. მაშინ როდესაც 1971 წელს ეს ციფრები 2,4% და 34,3%-ს უჩვენებდა.
ამ მაგალითით ჩვენ შეგვძილია ავხსნათ თუ როგორ შეიძლება ასეთი პრობლემის დაძლევა, როგორიც რასობრივი დისკრიმინაციაა. ამ შემთხვევაში კრიზისის დაძლევა მოიძებნა ეკონომიკის პოლიტიკის რეფორმების მეშვეობით. ადგილობრივ მოსახლეთათვის სამუშაო კვოტებზე დასაქმებით იზრდებოდა ქალაქგარეთ, სოფლიდან ჩამოსული მალაიზიელთა მოსახლეობა, რომელსაც ქალაქში წამყვან რელიგურ მიმდინარეობად ხვდებოდათ. სკოლებში დაიწყო ისლამის სწავლების გააქტიურება. სწორედ მათ დაიწყეს ისლამისტური მოძრაობა და გახდნენ წამყყვანი ორგანიზატორული შტაბი ისლამისტური მოძრვრებისა, რომელიც მიზნად ისახავდა მათი მოძღვრების გავრცელებას და საბოლოო ჯამში უმმმას რეალურ გაერთიანებას. მათ ორგანიზაციას “დაკვა” ეწოდა.
         როგორც ვხედავთ გარკვეულ დემოკრატიულ პროცესებთან კავშირში მყარდებოდა ისლამისტურ რეგიონში. დააკვირდით ამ ისლამისტურ პროცესებს თუ რამდენად ადეკვატური იქნება იგი დემოკრატიულ იდეებთან მიმართებაში.
მეტნაკლებად გავლენიანი ორგანიზაცია იყო მუსულმანური ახალგაზრდათა კავშირი მალაიზიაში. იგი არამხოლოდ მალაიზიაში ისლამის აღორძინებას ქადაგებდა არამედ მისი ცივიზილიზაციის მნიშვნელობას და განვითარების მაღალ დონეს. ანკარა იბრაჰიმი მიიჩნევდა რომ ისლამს შესწევდა ძალა აღმოეფხვრა საზოგადოებრივი მანკიერებანი - კორუფცია, ღარიბთა ექსპლუატაცია და ა.შ. მას მიაჩნდა რომ შეეძლოთ ისლამის რეგიონალური განვითარება საზოგადოებრივი კეთილდღეობის კუთხით. ამასთა ერთად იგი არ უარყოფდა მის რიტუალურ მნიშვნელობასაც.
          ეს განცხადება ისლამის მიმდევართა თვალთახედვით იყო კომპრომისი პლურალისტული საზოგადოების შენარჩუნების მოტივით. თუმცა სახლემწიფოს სოც-ეკონომიკურმა რეფორმამ ამ კერძო შემთხვევაში გამოიწვია მათი რადიკალიზაცია და შეუერთდა ისლამურ პარტიას, რომელიც ერთიანდებოდა მალაიზიურ მულიმურ საზოგადოებას და რომელიც წარმოადგენდა მკვეთრად რადიკალურ პოზიაციას – ფუნდამენტური ისლამის იდეოლოგიურ საფუძველზე დაყრდნობილი პოლიტიკურ ორგანიზაციას.
         საინტერესოა, განვიხილოთ მათი შეხედულებები თანამედროვე ცივილიზაციისადმი დამოკიდებულება. ისლამის პარტიას ლიდერები დასულ არკამი და ჯუმატ ტაბლოგი მიიჩნევდნენ და მოქმედებდნენ კიდე რადიკალურად. მათ უარი თქვეს გლობალურ-ტექნოლოგიურ საშუალებებზე - თავად აშენებდნენ სახლებს, იკვებებოდნნ ისლამის კანონების მიხედვით, არ გააჩნდათ ტელევიზორი. ტრაპეზის დროს მამაკაცები ცალკე სხდებოდნენ, ხოლო ქალები ცალკე. იმოსებოდნენ სპეციალური სამოსით. ქორწინება მიუღებლად ითვლებოდა მათთან ვინც მათ ორგანიზაციის წევრი არ იყო. გააჩნდათ საკუთარი სკოლა და საავადმყოფო. აწყობდნენ რელიგიურ თემებზე საუბარს. უარყოფდნენ მატერიალურ კეთილდღეობას.
მალაიზიელ გლეხთა დიდი ეკონომიკური პროტესტის ფონზე მოხდა ისლამისტური რევოლუცია ირანში. ამან უფრო გააძლიერა რადიკალიზაცია ისლამისტურ დაჯგუფებებში. 1981 წელს პრემიერ-მინისტრად დაინიშნა მაჰათჰარ მოჰადი, რომლის მოქმედების შედეგად მალაიზიის უახლესი ისტორია ძლიერ გაძლიერდა ეკონომიკური თვალსაზრისით. მან შექმნა პროექტი “ინკორპორაცია მალაიზია”, რაც მიზნად ისახავდა სახლემწიფო ეკონომიკის პრივატიზაციას. რელიგიური და სულიერი დაძაბულობის ფონზე ეს რეფორმა ბუნებრივია გამოიწვევდა უკურექციას საზოგადოების ნაციონალურ-ისლამისტურ მოძრვრებების მიმდევრებს შორის. მითუმეტეს მაშინ როდესაც მეორე უდიდეს ფუნდამენტურ ისლამისტურ ქვეყანაში. მოხდა რევოლუცია. იგეგმებოდა ირანის რევოლუციიის ექსპორტიც. ირანიდან ჩამოსულმა რევოლუციონერებმა და რადკიალურმა ორგანიზაცამ შექმნეს პარტია-ისლამსტური პარტია, რომელიც გახდა საკმაოდ ძლიერეი მოძრაობა. იგი დაუპირისპირდა სახელისუფლებო პარტიას და საკმაოდ დაიძაბა კიდეც მათ შორის დამოკიდებულება. ეს დაპირისპირება კულმინაციაში გამოიხატა 1985 წლის “ბანგლადეში ინციდენტში”, როდესაც ისლამისურ პარტიას წევრები ცდილობდნენ დაეცვათ მათი ლიდერი პოლიციელთა დაპატიმრებისაგან შეარარდნენ დანებით, შურდულებით. მოხდა შეტაკება პოლიციასა და მოქალაქეებს შორის.ათი ადამიანი დაიღუპა ამ შეეტაკებისას. საბოლოო ჯამში პრემიერ-მინისტრი იძულებული გახდა კომპრომისზე წასულიყო და ისლამიზაცია მოეხდინა მთავრობას. ეს გამოიხატა შაირიათის გავლენის გაძლიერებაში სასამართლოსთან მიმართებაში. ამ “დათმობის” შედეგად ასეთი ფაქტი დაფიქსირდა შტატ კელანტანას ქალაქ კოტაბარიეში 1989 წელს – ადგილობრივ ისლამისტ მრჩეველთა მიერ დაკავებულ იქნა დაუქორწინებელი მალაიზიელი ქალიშვილი და ჩინელი ვაჟი ტელევიზორის ერთად ყურების გამო. მართალია სახელმწიფო ცდილობდა მძიმე სასჯელი არ მიესაჯა, მაგრამ მალაიზიელ ქალიშვილს უცხო სარწმუნოების მიმდევართან ახლოს ყოფნის გამო დაეკისრა ჯარიმა. ჩინელი ვაჟი კი სასამართლოს წინაშე მოწმის სტატუსით მოუხდა წარდგენა, იმიტომ რომ ის სხვა რელიგიის წარმომადგენელი იყო ვერ მიუსაჯეს სათანადო ბრალი, თუმცა მკაცრი კონტროლის ქვეშ მოაქციეს იგი ისლამისტმა რადიკალებმა.
ამ ერთ შტატში მომხდარმა ფაქტმა ცენტრალურ სახელმწიფოს მაინც არ შეუქმნა დიდი პრობლემა. მიუხედავად ალკოჰოლის შეზღუდული გაყიდვისა მაინც შემოდიოდა მუსლიმანი მომხმარებელი სხვდასხვა გასართობ დაწესებულებებში, ასევე ადვილად შეეძლოთ გეხილათ ქუჩაში მოსიარულე მალაიზიელი თავშიშველი ქალები (სპეციალურ    ჩადრის გარეშე სიარული აკრძალული იყო კანონით).
      ასეთმა “ლიბერალიზმმა” ფუნდამეტალისტების მხრიდან, რომლებიც ხელისუფლებაში არიან და ამასთანავე წარმოადგენენ უმრავლესობას ქვეყნაში მოახდინეს ექსტრემისტული მიმართულებები კორექტირება და მშვიდობიან კაპიტალისტურ ჩარჩოებში მოქცევა. ამ ორ ათწლეულის განმავლობაში მან მოახდინა საკმაოდ მძლავრი ნახტომი საზოგადოებრივ-ეკონომიკური განვითარების თვალსაზრისით. მას განიხილავდნენ როგორც ”ახალ ინდუსტრიულ ქვეყნად” აზიაში გამოიკვეთა საშუაო კლასის ფენა – ერთ-ერთი მამოძრავებული საშუალება სტაბილური არსებობისა. სწორედ სტაბილურობა იყო უმთავრესი მიზანი მალაიზიური სახელმწიფოსა, რათა შეეჩერებინა ექსტრემიზმის რაიმე ტიპის გამოვლინება და მოეხდინა ეკონომიკური წინსვლა.


გამოყენებული ლიტერატურა:

1. აზია და აფრიკა დღეს ი.ზეველევი ავტორიტარიზმი და ადამიანის უფლებები. # 12 გვ.2 1991 წ.




http://www.lib.ge/body_text.php?2711

No comments:

Post a Comment