Thursday, September 9, 2010

საერთაშორისო ურთიერთობების ისტორია

                                                                    ვერსალის ზავი
              პირველმა მსოფლიო ომმა დიდი მსხვერპლი გამოიწვია. ამ ომში დაიღუპა 10 მილ. და დაიჭრა ოცი მილ. ომის დროს გემრანიიის ბლოკის ქვეყნებს მობილიზებული ჰყავდათ 25 მილ. ადამიან ხოლო ანტანტას 48 მილ.
           ანტანტასა და გერმანიას ბლოკს შორის დაიდო 36 დღიანი ზავი. ისტორიკოსები ანტანტას გამარჯვებას დიდხანს აკეთებდნენ და არასწორად აფასებდნენ ომის შემდგომში გერმანიიის ქცევას. ამაზე იზრუნეს გერმანელებმა, რომლებიც გერმანას ვერსალის დიქტატის მსხერპლად მიიჩნევდნენ სინამდვილეში გერმანია იყო დაჭრილი მტაცებელი, რომელიც მისდევს თავის მტრებს დაცდილობს ისევ ბრძოლაში ჩაებას.
1918 წლის დეკემბერში გერმანიამ მთელი თავისი ჯარი გაიყვანა რაინიდან. არცერთი მისი ნაწილი არ ჩავარდნილა ტყვედ. მართალია არმია არ იყო წინანდელი მაგრამ ისევ აშინებდა გამარჯვებულებს. რადგან მას ისევ შეეძლო წინაარმდეგობის გაწევა. რევოლუციით ემუქრებოდნენ ანტანტას ქვეყნებს.
   დაზავების გაგრძელება. ამასობაში ზავის დრო ამოიწურა. ანტანტის წარმომადგენლებმა მოითხოვეს დაზავებისთვის წარმომადგენელთა გამგზავრება. წინასწარ თათბირზე ჰინდებურგმა ზავის გაგრძელებას დაამატა რამდენიმე პირობა. რაინის მარჯვენა მხარეს გაუქმებულიყო ნეიტრალური ზონა, საოკუპაციო ჯარი შემცირებულიყო, და ბლოკადა მოეხსნათ.

           12 და 13 დეკემბერს ტრირში გერმანიის დელეგაცია მოლაპარაკებებს ეწეოდა ფრანგ გენერალ ფოშთან. გერმანიის წარმომადგენელი ერცბერგერი აცხადება, რომ დაზავებასათვის გერმანიას მიცემოდა მცირე დრო. ფოშმა ამას ყურადრება არ მიაქცია. მაშინც ერცბერგერმა მიანიშნა რევოლუციის საშიშროებაზე და ტრიტის შეთანხმებით დაზავება ერთი თვით გააგრძელა. ეს დრო საკმარისი არ აღმოჩნდა. საჭირო იყო კიდევ მეტი დრო. გერმანელები მზად იყვნენ ბერლინში შეეშვათ ანტანტის ჯარი. თუკი იქ გაიმარჯვებდა პროლეტარული რევოლუცია.
      სახელმწიფო პროგრამა საზავო კონფერენციაზე . დაზავების პირობები წინასწარ განსაზღვრავდა ზავის პირობებს. ფრანგი იმპერიალისტები ოცნებობდნენ გერმანიის დაქუცმაცებაზე. საფრანგეთის გეგმებზე სრულ წარმოდგენას გვიქმნის მეფის რუსეთთან ცარიზმის დამხობის წინ საიდუმლო შეთანხმება. რუსეთი თანახმა იყო საფრანგეთის გეგმისა, რომელიც ითვალისწინებდა გერმანიასთან საზღვრების დადგენას იმ პირობით თუ საფრანგეთი დააკმაყოფილებდა მეფის რუსეთის მისწრაფებას მიეღო კონსტანტინოპოლი და სრუტეები. ეს საიდუმლო შეთანხმებით ბოლშევიკებმა გამოაქვეყნეს, რამაც მსოფლიოში აუზაური გამოიწვია. ინგლისის საგარეო საქმეთა მინისტრი ოფიციალურა აცხადებს “ჩვენ ეს არასოდეს არ გვსურდა და არასოდეს გავუწევთ მფარველობას ამ იდეას”.
        საზავო კონფერენციაზე საფრანგეთის პოზიცია საკმაოდ ძლერი იყო. მის უკან უზარმაზარი კონტინეტური არმია იდგა. კონფერეცნიაზე ინგლისის ინტერესებს წარმოადგენდა ლოიდ ჯორჯი . მას კონფერენციაზე სურდა საზავო მოლაპარაკებებით განემტკიცებინა ის რაც იარაღის ძალით მიიღო. ლოიდ ჯორჯის გეგმაში სუსტი ადგილი იყო გერმანიასთან ურთიერთობა. იგი წინააღმდეგი იყო გერმანიიის დაქუცმაცების და ფიქრობდა თუ როგორ გამოეყენებინა იგი საბჭოთა რუსეთის წინააღმდეგ. აშშ–ს მდგომარეობა შეიცვალა ომის ბოლოს. საზავო ხელშ. ფორმალურად ეყრდნობოდა უილსონის 14 პუნქტს მთელი მსოფლიოს ყურადღება მიპყრობილი იყო უილსონისკენ. მასში ყველა მხსნელს ხედავდა. კონფერენციაზე მან მიაღწია სერიოზულ წარმატებებს.
       იტალია საზავო კონფერენციაზე დიდ ხელმწიფოთა ჯგუფში ირიცხებოდა, მაგრამ მას სათვალავში არავინ იღებდა. იაპონია წარმოდგენილი იყო საიონძი, მაკინოთი და სხვა დელეგატებით. რომლებსაც “მდუმარე პარტნიორები” უწოდეს.

                                  ბალკანეთის ომები მსოფლიო კონფლიქტის წინადღე
 
          ევროპის საერთაშორისო ურთიერთობებში დიდი ადგილი ეკავა აღმოსავლეთის საკითხს. იტალია თურქეთის ომმა დააჩქარა კრიზის. ამან გააღვიძა ბალკანეთის სახელმწიფოები რათა დაედოთ კავშირი თურქეთის წინააღმდეგ და დაეწყოთ ომი. ამას რუსეთის დიპლომატია ხელს უწყობდა ბალკანეთის ბლოკის შექმნა რუსეთსთვის იყო მსოფლიო ომის მომზადების ერთგვარი ეტაპი. რუსეთის ელჩი კონსტანტინოპოლში ჩარკოვის თურქეთს სთავაზობდა ამ ბლოკში შესვლას და ამასთანავე ბალკანეთის ქვეყნების მხრიდან კეთილმეზობლური ურთიერთობების გარანტიას იძლეოდა. ამ გეგმას რიგი წინააღმდგობები შეხვდა. თურქეთი ძალზე დაკაბალებული იყო გერმანიის მიერ და ამგვარ კომბინაციაზე წასვლა არ შეეძლო პეტერბურგში საბოლოოდ სხვა შეხედულებამ გაიმარჯვა. მისი მომხრეები თვლიდნენ რომ ისეთი ბლოკის შექმნით რომელიც ბალკანეთის ქრისტიან ქვეყნებს გაერთიანებდა უფრო ქმედითი იქნებოდა. ბალკანეთის ქვეყნიდან ავსტრასთან ბრძოლით დაინტერესებული იყო სერბია. ავსტრიის წინააღმდეგ ვერც ბულგარეთისა და ვერც საბერძნეთის დაყოლიება მოხერხდა.
         ბალკანეთის ბლოკის შექმნაზე მოლაპარაკებები სერბეთის ინიციატივით დაიწყო. თავდაპირველად ბულგარეთის მთავრობა უარყოფითაად შეხვდა თუმცა შემდეგ იფიქრეს, რომ ეს შექმნიდა ხელსაყრელ გარემოებას თურქეთის წინააღმდეგ გამოსვლისთვის. ამ შემთხვევაში ბულგარეთმა თვითონ მიმართა სერბეთს მოლაპარაკებებისაკენ. რუსეთმა ეს იდეა მოიწონა.
         1912 წლის მარტს დაიდო ხელშეკრულება სერბეთ–ბულგარეთს შორის სამოკავშირეო ხელშეკრულება.: სერბეთი და ბულგარეთი მზად იყო ხელსაყრელ მომენტში თურქეთს დასხმოდნენ თავს. ხელშეკრულებამ გზა გაუხსნა ბულგარეთს ბირჟისაკენ. აღნიშნულ ხელშეკრულებას დაემატა სერბეთ–ბულგარეთის სამხედრო კონვენცია. თურქეთის ან ავსტრიის წინააღმდეგ ომის შემთვევაში სერბეთი გამოიყვანდა 150, ხოლო თურქეთი 200 ათას ადამიანს.
       სერბეთ–ბულგარეთის მოლაპარაკებების პარალელურად მიმდინარეობდა საბერძნეთ–
ბულგარეთის მოლაპარაკებები 1912 წლის მაისში საბერძნეთმა ბულგარეთს შესთავაზა სამოკავშირეო ხელშეკრულების შემდეგი პროექტი. თუ თურქეთი რომელიმე მხარეს თავს დაესხმებოდა მაშინ ერთმანეთისთვის აღმოეჩინათ სამხედრო დახმარება, ასევე მოიქცეოდნენ თუ თურქეთი საერთაშორისო სამართალს დაარღვევდა. 29 მაისს მოეწერა ამ ხელშეკრულებას.
         ბალკანეთის პირველი ომი. ბალკანეთის ბლოკმა უფრო ადრე დაიწყო მოქმედებები ვიდრე დასრულდებოდა რუსეთის სამხედრო და დიპლომატიურმა მომზადება. 1912 წლის შემოდგომაზე თურქეთთან დაიწყო კონფლიქტი. ომი არ სურდა რუსეთის მთავარ მოწინააღმდეგეს ავსტრია–უნგრეთს. 1912 წლის 9 ოქტომბერს ჩერნოგორიამ დაიწყო საომარი მოქმედებეები შემდეგ სერბეთმა ბულგარეთმა და საბერძნეთმა ომი გამოუცხადეს თურქეთს. თურქეთის არმია სწრაფად დამარცხდა და სამშვიდობო შუამავლობა ითხოვა. ორი მოწინააღმდეგე რუსეთი და ავსტრია მოუთმენლად ელოდა ომის შეწყვეტას. რუსეთს აშინებდა რომ თურქეთის დაცემით არ ესარგებლა სხვა დიდ ქვეყნებს და სრუტეებში არ შეეყვანათ სამხედრო საზღვაო ძალები.
ადრიატიკის სანაპიროზე სერბების გმოჩენით არანაკლებ შეწუხებული იყო ავსტრია–უნგრეთი. მათ დიდი ძალები დაძრეს სერბეთის საზღვისაკენ. ვილჰემ ფანც ფერდინადს არწმუნებდა, რომ სერბეთის საკითხის უკან დახევა არ შეიძლებოდა მან აგრძნობინა თუ საჭირო გახდებოდა ევროპის მაშტაბით ომს გააჩაღებდა. რუსეთის მთავრობა მხარს უჭერდა სერბთა მოთხოვნებს, თუმცა ომს გაურბოდა მოუმზადებლობის გამო.
            ინგლისის დიპლომატიამ ავსტრია სერბეთის კონფლიქტზე დასაწყისში ორჭოფული პოზიცია დაიკავა: მას ნათლად სურდა არბიტრის როლი შეენარჩუნებინა თავის მოკავშირეებსა და ავსტრია გერმანიის ბლოკს შორის.
     მშვიდობა რუსეთის მოუმზადებლობითა და დათმობების წყალობით იქნა შენარჩუნებული. რუსეთის დიპლომატიის ზემოქმედებით სერბიამ კაპიტულაცია გამოაცხადა. და უარი თქვა ადრიატიკის ზღვაში გასვლაზე. მაგრამ გაურკვეველი იყო დაკმაყოფილდებოდა თუ არა ამით ავსტრია და გერმანია. 1912 წლის დეკემბერში მუშაობას შეუდგა ორი საერთაშორის კონფერენცია.
ბალკანეთის მეორე ომი. ალბანეთის ტეროტირიებზე პრეტენზიას აცხადებდნენ სერბია ბულგარეთი და საბერძნეთი. რუმინეთი რომელიც არ ომობდა ითხოვდა ბულგარეთის ტერიტორიის საკომპენსაციოდ დობრუჯასა და ხილისტრიას. 1913 წელს სერბიამ და ჩერნოგორიამ დადეს სამხედრო კავშირი, რომელიც მიზნად ისახავდა არ დაეშვათ ბულგარეთი მეკდონიაში. ფერდინანდ კობურგმა გასცა ბრძანება, რომ ბულგარეთის თავს დასხმოდა სერბიას, რამაც გამოწივია ბალკანეთის მეორე ომი. ბულგარეთის წინააღმდეგ გამოვიდნენ რუმინეთი და თურქეთი. 1913 წელს ბულგარეთმა კაპიტულაცია გამოაცხადა და სთხოვა რუსეთს შუამავლობა გაეწია სამშვიდობო მოლაპარაკებების გამართვაში. 1912–13 წლებში ბალკანეთის ომებმა არა მხოლოდ გაამწვავეს სახელმწიფოთა ორ ბლოკს შორის ბრძოლები არამედ გამოვლიან რომ ამ სახელმწიფოებს შორის არ იყო ერთიანი პოზიციები. ბულგარეთის მთავრობა საბლოოდ დაადგა ცენტრალურ სახელმწიფოებთან მჭიდრო დაახლოების გზას. მაკედონიასა და კოსოვოს ეთნიკური წინააღმდეგობების კოცონი დაენთო ალბანეთი ისევ რჩებოდა ავსტრია უნგრეთსა და იტალიას შორის.

                                                 ბერლინის და კარიბის კრიზისი.
            იმ დროს როცა ცივი ომი დასრულდა 1958 წელს ომის საშიშროება გაიზარდა მის ეპიცენტრში აღმოჩნდა ბერლინი და კუბა. ბერლინში დასავლეთი ჯარების ყოფნა საბჭოთა კავშირისთვის საფღთხესს წარმოადგენდა. ბერლინის გავლით აღმოსავლეთ გერმანელი დასავლეთში გადადიოდა. ეს აღმოსავლეთი გერმანიის ავტორიტეტს ძირს სცემდა. გერმანიის ევოლუციის მიუხედავად ბერლინის სტატუსი არ იცვლებოდა აქ სამხედრო საოკუპაციო რეჟმი სუფევდა. 1958 წელს ხრუშოვმა დააყენა ბერლინის საკითხი. ნატოში საბჭოთა მხარე აცხადებდა რომ დასავლეთ ბერლინი გერმანიის დემოკრატიულ რესპუბლიკას უნდა შეეღთბოდა ან უნდა მომხდარიყო მისი ინტერრნაციონალიზაცია. გაეროს კონტროლქვეშ ნატოში ასევე ნათქვამი იყო რომ თუ საბჭოთაკავშირი ექვსი თვის მანძლზე არ დაეკმაყოფილდებოდა, მაშინ ის აღმოსავლეთ გერმანიასთან დადებდა სეპარატისტულ ხელშეკრულებას, როლითაც მიიღებდა დასავლეთ ბერლინისკენ მისასვლელს. 1959 წელს ხრუშოვის ვიზიტმა აშშ–ს დაძაბულობა შეანელა, მოიწვიეს კონფერენცია 1960 წელს პარიზში, იგი წარმატებით ვერ დამთავრდა. დაძაბულობამ კვლავს იმატა 1960 წელს ხრუშოვმა დაადანაშაულა გაერო. 1961 წელს ერთმანეთს შეხვდნენ ხრუშოვი და კენედი. ხრუშოვმა კვლავ მოითხოვა რომ დასავლეთი ბერლინი თავისუფალ ქალაქად გამოეცხადებინა. 1961 წელს აღმოსავლეთ გერმანიიის მთავრობა ააშენა ბერლინის კედელი.ბერლინის დასავლეთი და აღმოსავლეთი საზღვრები დაიხურა.
          კუბა ესპანეთის ყოფილი კოლონია იყო მან დამოუკიდებლობა 1898 წელს ამერიკა- ესპანეთის ომის შედეგად მიიღო. აქ ამერიკას თავისი სამხედრო ბაზა გვანტანამო ჰქონდა კუნძულზე დიქტატორ ბატისტას. რეიმის წინააღმდეგ დაიყო აჯანყება მას სათავეში 1952 წელს ჩაუდგა ადვოკატი ფიდელ კასტრო. რომელიც პარტიზანულ მოძრაობაში გადაიზარდა. ის დამარცხდა და ქვეყანა დატოვა. აშშ–სა და კუბას შორის ურთიერთობის დაძაბვა მალე არ მომხდარა. 1900 წელს ამერიკამ კუბას შეუწყვიტა და მასთან გაწყვიტა დიპლომატიური ურთიერთობა. 1962 წელს კუბა გარიცხეს ამერიკის ორგანიზაციიდან. კუბამ მიმართა საბჭოთა კავსირს იარაღით დახმარებისათვის. 1962 წელს ამერიკის სადაზღვეო სამსახურმა აღმოაჩინა რომ სსრკ კუბაზე დგამდა ახალ სარაკეტო დანადგარებს. მას შეეძლო ამერიკამდე მიეღწია. დაისვა კითხვა: საბჭოთა კავშირი ხომ არ აიძულებდა ამერიკას ბერლინის საკითხი დაეთმო? კენედიმ გამოაცხადა რომ ამერიკის ფლოტი გააძლიერებდა კუბის ბლოკადას და საბჭოთა კავშირისაგან მოითხოვა დანადგარის დემონტირება და კუბისთვის იარაღის მიცემა. მსოფლიო მესამე ომის წინაშე აღმოჩნდა. ფარული მოლაპარაკებების შედეგადხრუშოვმა დათმო გაიცა ბრძანება ხომალდები უკან დაბრუნების შესახებ. სანაცვლოდ ამერიკას უარი უნდა ეთქვა კუბაში შეჭრაზე. და რაკეტები თურქეთიდან უნდა გაეტანა. კარიბის კრიზისი მნიშვნელოვანი ეტაპი იყო საერ. ურთიერთობებში ამ კრიზისმა აჩვენა რომ დიალოგი რო ზე სახელმწიფს შორის არამხოლოდ აუცილებელია არამედ შესაზლებელი. 1962 წელს კუბაზე რეკეტების პრობლემის დარეგულირებამ გახსნა ახალი ერა თანამშროლობის და ბერლინის კრიზისის დასრულებამ სათავე დაუდო ცივი ომის დასასულს. ამავე დროს მოხდა განხეთქიელბა საბჭოთა კავშირს და ჩინეთს შორის. ზესახელმწიფოები იწყებდნენ დიალოგს შეიარაღების შეზღუდვის მიზნით. ეს დაზავება მათ მწოინააღმდეგე პარტნიორებად ხდიდა.
          ორპოლუსიანობა ამ პერიოდში ორივე ზესახელმწიფო შერიგებისკენ მიდის. 963 წელს კენედი მოკლეს. პრეზიდენტი გახდა ლინდონ ჯონსი, ხოლო შემდეგ რესპუბლიკელი რიჩარდ ნიქსონი. საბჭოთა კავშირში ხსურშოვის გადაყენების შემდეგ ბრეჟნევის ხაგრძლივი მმართველობის პერიოდი დაიწყო. საბჭოთა კავშირმა გააძლიერა მოძმე ქვეყნებთან ინტეგრაცია და აშშ–სთან დიალოგი პრივილიგირებული გახდა. ამან საბჭოთა დიპლომატიას მყარი საყრდენი შეუქმნა.
       “შეიარაღებაზე კონტროლის” პოლიტიკა სპეციალური კომიტეტის ჩარჩოებში მიმდინარეობდა მოლაპარაკებების სხვადასვა სახის შეთანმებებზე. დაიწყო პირდაპირი კონტაქტების დამყარება. 1963 წელს ვაშინგტონსა და მოსკოვს შორის გამოცხადდა პირდაპირი “წითელ ხაზს კავშირი” კავშირი. 1958 წლიდან მიმდინარეობდა მოლაპარაკებები ატმოსფეროში ბირთვული გამოცდები აკრძალვის შესახებ. 1963 წელს 100–მა ქვეყანამ ხელი მოეწერა მოსკოვის ხელშეკრულებებს, რომელიც კრძალავდა ატმოსფეროში ბირთვულ გამოცდას. საფრ. და ჩინეთმა რომელიც ამ დროს ატარებდნენ ბირთვულ გამოცდას უარი თქვეს ხელშეკრულებაზე მოსკოვის ხელშეკრულებამ ვერ შეზღუდა დიდი სახელმწიფოების არსენალი. მოლაპარაკებები ბირთვული იარაღის გაუვრცელებლობის შესახებ გრძელდებოდა. 1967 წელს აშშ–ის პრეზიდენტი ჰეინ სონა და მინისტრთა საბჭოს თავჯდომარეს კოსიგინს შორის დაიდო ხელშეკულება ბირთვული იარაღის გაუვრცელებლობის შესახებ. მას ხელი მოაწერა დიდმა ბრიტანეთმაც. ჩინეთმა და საფრანგეთმა უარყო იგი. თუ ისინი ამას ხელს მოაწერდნენ მაშინ ისინი ვერ გახდებოდნენ ბირთვული სახელმწიფოები. ამ ხელშეკრულებას დიდი მნიშვნელობა ჰქონდა, რადგან ამერიკა ამით ხელს უშლიდა ბირთვული იარაღი არ მოხვედრილიყო ვინმე უხალავის ხელში სსრკ–სთვისაც ეს დიდ მნიშვენელობის იყო. რადგან ამით ხელს უშლიდა გერმანიას ამ იარაღის დაუფლებაში.
        სტრატეგიული შეიარაღების შეზღუდვა. ამერიკა და სსრკ სრულყოფილ შეარაღებას ფლობდა ამასთან ერთად ისინი პრობლემას აწყდებოდნენ, რადგან ძალიან ძვირი ჯდებოდა ანტისარაკეტო თავდაცვის სისტემის შექმნა.
        1968 წელს დაიწყო მოლაპარაკებები სტრატეგიული შეიარაღების შეზღუდვის შესახებ. ამ მოლაპარაკებების შემდეგ 1972 წელს მოსკოვში დაიდო შეთანხმება ის შედგება ორი ნაწილისაგან. დროებითი შეთანხმება და ხელშეკრულება. ხელშეკრუელბა ზღუდავდა რაკეტსაწინააღმდეგო თავდაცვის სისტემის ზონას ერთი მოსკოვის გაფშემო მეორე ვაშინგტონის.
            ორმა დიდმა სახელმწიფომ გადალახა კონტროლისპრობლემა და დადეს შეთანხმება შეიარაღებაზე.1972 წელს ამერიკის პრეზიდენტი ნიქსონი ეწვია მოსკოვს . საერთო განცხადებაში რომელიც 12 პუნქტისაგან შედგებოდა განისაზღვრა აშშ–სა და საბჭოთა კავშირის შორის ურთირთობების საფუძვლები. ამ ხელშეკრულებამ გააძლიერა ამერიკა–რუსეთის ორპოლარულობა და ორი პოლიტიკური სისტემა დაახლოვა.

                            საერთაშორისო დაძაბულობის ორი ახალი კერის წარმოქმნა.
            30-იანი წლების დასაწყისში საერთაშორისო მდგომარეობა დაიძაბა შორეულ აღ-ში. 1931-33 წლებში იაპონიამ დაიპყრო ჩინეთის მანჯურია. ერთა ლიგამ 1931 წლის 24 ოქტომბერს მიიღო რეზოლუცია და მოთხოვა იაპონიას გამოეყვანა თავისი ჯარი ოკუპირებული ტერიტორიიდან. დიდმა ქყვეყნებმა არაფერი მოიმოქმედეს რომ შესრულებულიყო ლიგის რეზოლუცია. ამან საშუალება მისცა იაპონიას, რომ 1932 წლის 18 თებერვალს ოკუპირებულ ტერიტორიაზე შეექმნა მანჯუნიის მარიონეტული სახ-ო. დიდმა ბრიტანეთმა აღიარა იაპონიის დაპყრობები ჩინეთში. ამის შესახებ შეთანხმება დაიდო იაპონიასა და დიდ ბრიტანეთს შორის 1939 წ.
 იტალიელი ფაშისტები, რომლებიც ხელისფულებაში მოვიდნენ 1928 წ. ოცნებობდნენ დიდი ლათინური იმპერიის აღდგენას. ამიტომ მოუწოდებდნენ ახალგაზრდა ერებს გაერთიანებისკენ, რათა ებრძოლათ ძველების წინააღმდეგ. იტალიელი ფაშისტები იმედოვნებდნენ რომ ბრიტანეთსა და საფრანგეთის მტავრობა თავის ყოფილ მოკავშირეებს მისცემდნენ სანქციას ხმელთაშუა ზღვის რეგიონში ევროპაში საურაო “ძალთა ბალანსის დაურღვევლობის პირობებში" “კონსტრუქციული აგრესიის” ასეთი ტაქტიკა ეფექტური აღმოჩნდა. მან მისცა საშუალება იტალიას, რომ რაიმე გართულების გარეშე ალბანეთზე დაემყარებინა თავისი პროტექტორატი. 1925 წ. ალბანეთის რესპუბლიკად გამოცხადების შემდეგ ამ ქვეყანაში მასობრივად დაიწყო იტალიური კაპიტალის ექსპორტი.
     1926 წ იტალიასა და რუმინეთს შორის დაიდო ხელშეკრულება მეგობრობასა და უშიშროებაზე ერთი წლის შემდეგ ორივე ქვეყანას შორის 1925 წ. დაიდო სავაჭრო ხელშეკრულება უნგრეთსა და იტალიას შორის 1925წ დაიდო სავაჭრო ხელშეკრულება, ხოლო 1917.წ მეგობრობისა. ამით უნგრეთი ფაქტობრივად მოექცა პოლიტიკურ ორბიტაზე. 1928 წ დაიდო იტალია-საბერძნეთის ხელშეკურლება მოკავშირეობაზე.
       1933 წ გერმანიის ხელისუფლებას სათავეში მოვიდნენ ნაცისტები. ამან რადიკალურად შეცვალა სიტუაცია საერთაშოსო სივრცეში. ჰიტლერის ხელიფუფლების სათავეში თავისი პოპულარობა მოიპოვა თავისი ორატორული გამოსვლებით დემოაგოგიურმა ხელოვნებამ ჰიტლერი წამოატივტივა ზედაპირზე და გახადა ის გერმანიის ხელმძღვანელი. ფლობდა საოცარ ინსტიქტებს და შეუმცდარ აზრებს. თავის მოწინააღმდეგებს სულ უფრო და უფრო უხერხულ სიტუაციაში იყენებდა.
         დემოგოგიის მისი იმაში მდგომარეობა რომ ერთად ინთქმებოდა ემოციებისა და უკმაყოფილების შერევა. ჰიტლერის სპეციალობა იყო ერთ მომენტით ჰიპნოზის მიღწევა. რომელიც გრძნობურად აახდენდა ზემომოქმედებას მის გარშემომეყოფებზე. ჰიტლერისათვის დიდი განცდის ხიფათი იყო პირველ მსოფლიო ომში გერმანიის დამარცხება. ის უსასრულოდ ამბობდა გამყიდველობაზე, ებრაელთა შეთქმულლებაზე და ნების უქონლობაზე. მას სჯეროდა რომ გერმანია გაიმარჯვებდა მხოლოდ საკუთარი ძალებით. უცნაურია, მაგრამ ჰიტლერის გამარჯვებისათვის არასოდეს მიუღწევია. მან დაარწმუნა თავისი თავი და გარშემომყოფნი, რომ მისი პიროვნება უნიკალურია, და რომ ყველა ამბიცია მან სიცოცხლეშივე უნდა შეასრულოს.
ამდენად მს-ს ერთერთი გავლენიანი სახელმწიფოს სათავეში მოვიდა პარტია, რომელიც აკნინებდა რევანშიზმის იდეოლოგიას. ნაციონალიზმსა და რასიზმს. ნაცისტები მიისწრაფოდნენ, რომ გაეჩაღებინათ ტოტალური ომი, ჩამოეყალიბებინათ ახალი მს-ო წესრიგი რომელიც დაეყრდნობოდა რასობრივ იერარქიას.
           1933 წ. ივლისში რომში დაიდო პაქტი დიდი ბრიტანეთსა და საფრანგეთს შორის. გერმანიასა და იტალიას შორის. თანამშრომლობაზე ერთა ლიგის ეგიდით. ამ ხელშეკრულების რატიფიკაცია ჩაშალა ჰიტლერის რეჟიმმა. მან უარი განაცხადა მონაწილეობა მიეღო მასში, ხოლო შემდეგ კი 1933 წ ოქტომბერში საერთოდ გამოვიდა ერთა ლიგიდან. გერმანიის დაშოშმინების კურსს შემდეგშიც ატარებდა დიდი ბრიტანეთი და საფრანგეთი.
          ნაცისტური საშიშროების წინააღმდეგ აქტიურ წინააღმდეგობისაგან თავს იკავებდა ამერიკის დიპლომატია. I მსოფლიო ომის დამთავრების შემდეგ ამერიკაში გამოაცხადეს იზოლაციონიზმის პოლიტიკა. ე.ი. ამერიკაუარს აბობდა კონსტინეტის გარეთ აქტიურ მონაწილეობაზ.ა ემრიკის მმართველმა წრეებმმა გამოაცხადეს, რომ ისინი არასოდეს ჩაერევიან ევროპის საქმეებში 1837 წ. მიღებული კანონის თანახმად იკრძალებოდა ამერიკის ბაზარის გაყიდვა. სამხედრო მასალების მეომარ ქვეყნებზ. ასევე იკრძალებოდა მეომარი მხარეებისაგან სესხებისა და კრედიტების მიცემა. ამ კანონებისაგან უწინარეს ყოვლისა ზარალდებოდნენ აგრესიის მსხვერპლი ქვეყნები, რადგან მათ არ ჰქონდათ საშუალება ამერიკაში შეეძინათ იარაღი.
ორპოლუსიანობა მსოფლიო კონგრესის ჩამოყალიბება და გლობალურ დაპირსპირება.
            გერმანიის საკიღხი ცივი ომის ცენტრში . ეს საკითხი ცივი ომის დროს მუდმივად მწვავდებოდა. ორ მხარეს შორის საერთაშორისო ურთიერთობებს 1948 წლის 17 დეკემბერს ინგლისმა და ამერიკას თავის ურთიერთობებში. 1947 წ-ს 17 დეკემბერს ინგლისმა და ამერიკამ თავისი საოკუპაციო ზონები გააერთიანა. ამასთან დაკავშირებით რუსეთმა გამოთქვა პროტესტი და მოითხოვა რეპარაციების საკუთარი წილი. საფრანგეთმა მოიწონა ამერიკელთა გადაწყვეტილება, რომლის მიხედვით საირი ოლქი ჩამოერთვა გერმანიას და შეუერთდა საფრანგეთს იმავე წელს შეხვდნენ მოსკოვში საფრანგეთის ინგლისის და აშშ–ს და რუსეთის საგარეო საქმეთა მინისტრები. ისინი ვერ შეთანხმდნენ ნაციზმის აღმოფხვრაში გერმანიის აღმოსავლეთის საზღვებს და რეპარაციების საკითხებზე. ამერიკა და ინგლისი საფრანგეთი მხარს უჭერდა გერმანიას დაბალი ხარისხის ცენტრალიზაციას რუსეთი კი პირიქით ცენტრალიზაციას. ამერიკა და ინგლისი გამოვიდა გერმანიიის ფედერაციული მთავრობის შექმნის წინადადებით. მთავრობა გკაონტროლდებოდა საგარეო პოლიტიკას ეკონომიკას და ფინანსებს.
        ბერლინის სტატუსის პრობლემა. საბჭოთა კავშირი მიიჩნევდა რომ ბელინი უნდა გადასულიყო აღმოსვლეთ გერმანიაში. რამდენიმე დღეში მან განაცხადა რომ ის დას ბერლინში აღმოსავლეთ გერმანელთა გადასვლაზე კონტროლს აწესებდა. დასავლეთმა ამაზე უარი უთხრა. ამის შემდეგ დაიწყო ბერლინის მცირე ბლოკადა.
ორი სახელმწიფოს შემქნა. 1948 წლის ზაფხულში შეიკრიბა კომისია. რომელსაც დაევალა დასავლეთ გერმანიის კონსტიტუციის შემუშავება. 1949 წ პროექტი რომელიც უარყვეს სარდლებმა და ახალო პროექტი მიირეს ევროპოის. იმავე წლის მაისშიხელი მოაწერეს ვაშინგტონის შეთანხმებას. მათი მიზანია რომ გერმანიას მიეცეს დამოუკიდებლობა.
           ვაშინგტონის შეთანხმების დადების შემდეგ მოკავშირეებთან მოიწონეს გერმანიის კონსიტუცია და 1949 წელს ჩაატარეს არჩევნები. კანცლერი გახდა კონრად ადენაუერი. ეს იყ ქრისტიან–დემოკრატიული კავშირის ლიდერი. არჩევნებში მან გაიმარჯვა და ასე შეიქმნა დასავლეთ გერმანია. საბჭოთა კავშირმა ამას უპასუხა იმით რომ თავის საოკუპაციო ზონაში შექმნა გერმიიის დემოკრატიული რესპუბლიკა 1949 წელს. გდრ–მ მიიღო კონსტიტუცია. ამო მომენტიდან გართულდა გერმანიის გაერთიანების საკითხი. კანცლერი ადენაუერი და პრეზიდენტი გროტევოლი გამოდიოდნენ საერთო გერმანულიარჩევნების ჩატარების ინიციატივით. მაგრამ პროგრესის მიღწევა შეუძლებელი გახდა ორი გერმანეკუ სახელმწიფო პარალელურად ვითარდებოდა. თითოეული მათგანი თავის საბრძოლოს მეთოდებს და მიზნებს იმის მიხედვით იღდებდა რომელ ბანაკშიც ისინი იყვნენ. კაპპიტალიზმი, აღმოსავლეთის კომუნიზმი დასალვეთი. 1949 წელს გერმანია ხელს აწერს დასავლეთის სახლემწიფოებთან პეტერსბურგის ხელშეკრულებას. ეს ხელშეკრულება აუქმებს რეპარაციებს. ევროპის საბჭოში ამ ახალი სახელმწიფოს შესვლას ხელს უშლის საფრანგეთის ცდები, რომ იქ არ მიიღონ საარი. ბოლოს დაბოლოს ადენაუერი დათანხმდა საარის სტატუსს. 1951 წელს გფრ მიიღეს ევროპის საბჭოში, როგორც სრულუფლებიანი წევრი. გერმანიას ნება დაერთო რომ აღედგინა საგარეო საქმეთა სამინისტრო და დიპლომატიური ურთიერთობები განეახლებინა ყველა ქვეყანასთან.
          კომუნისტური ექსპანსია შორეულ აღმოსავლეთში. 1947 წელი ჩინეთი სამოქალაქო ომის შემობრუნების წელი იყო. ნაციონალისტები დამარცხდნენ. 1949 წელს კომუნისტები შევიდნენ პეკინში, ხოლო შემდეგ შანხაიში. ჩან კაიში ტოფანში გაქიცა და ჩინეთი მაო ძედუნის ხელში გადავიდა. 1949 წელს გამოაცხადა ჩინეთის სახახლო რესპუბლიკა.

2 comments:

  1. გამოდის, სადღაც აქ ვტრიალებ. ვაი - მე...

    ReplyDelete